Het middenrif is een dun, koepelvormig laagje spier die horizontaal langs de onderkant van de ribbenkas loopt. Zijn vorm dankt het diafragma aan de plekken waar het aanhecht, te weten de onderste ribben, het borstbeen en de wervelkolom, en ook door de organen eromheen, met name het hart, de longen en lever. Door dit “tussenschot” van spiervezels kunnen we een onderscheid maken tussen de borstholte en de buikholte. Daarbij is de bolle bovenkant van de koepel de vloer van de borstholte. De holle onderkant vormt juist weer het plafond van de buikholte.
De hoofdfunctie van het middenrif is om de ademhaling te ondersteunen. Zoals je in het filmpje kan zien vlakt het middenrif zich uit door samen te trekken bij de inademing. De koepel komt dan naar beneden en de ribben gaan opzij, waardoor er meer ruimte ontstaat in de borstholte en de longen zich kunnen vullen met zuurstof. De neerwaartse druk van het middenrif tegen de organen in de buikholte zorgen er tevens voor dat de buik omhoog komt bij een inademing.
De ingeademde lucht ademen we weer uit door de elastische terugslag van het middenrif. De koepel komt daarbij omhoog als een parachute die zich opbolt. Ook de buikspieren worden bij de uitademing gebruikt. Door deze licht aan te spannen gaat de buik omlaag en helpen de buikspieren het middenrif weer omhoog te brengen.
Deze vorm van ademen wordt de diafragmatische adem of de buikademhaling genoemd. Door middel van het middenrif kan er diep in de longen worden ingeademd en komt de buik omhoog, in plaats van bijvoorbeeld de borst bij de wat oppervlakkige borstademhaling. Voor een goede werking van het middenrif heb je krachtige buikspieren nodig ter ondersteuning en dat is wat je leert bij pilates!